नॉस्ट्रडॅमसची "कुंडली' (भाग 1)

नॉस्ट्रडॅमस!

मायकल डी नॉस्ट्रडॅमस!!

या नावाबद्दल आजही मोठं कुतूहल आहे. आपल्याकडं तर जरा अधिकच. आपल्या हिंदु मनाला एकूणच भविष्य वगैरे गोष्टींत खूप रस असतो. तशात नॉस्ट्रडॅमसने म्हणे लिहून ठेवलंय, की एकविसाव्या शतकात एक हिंदु राजा सर्व जगावर राज्य करणार आहे.

म्हणजे बघा, आपली आधीच खात्री असते, की या जगात जे जे ज्ञान, विज्ञान, कला, संस्कृती, थोडक्‍यात जेवढं म्हणून नाव घेण्यासारखं आहे, त्या सर्वाचा उगम भारतातच झालेला आहे! परवाच कुणीतरी सांगत होतं, की बिझनेस मॅनेजमेन्टच्या काय बाता मारता? ते तर आमच्या रामदासांनी दासबोधात आधीच लिहून ठेवलं आहे!!
अशा परिस्थितीत जगावर हिंदु राजा राज्य करणार असं भविष्य आणि ते सांगणारा नॉस्ट्रडॅमस यांच्याबद्दल आपलं काळीज प्रेमभावनेनं वगैरे भरून गेलं नसतं तर नवलच!

तर अशा या नॉस्ट्रडॅमसने विसाव्या शतकाच्या अखेरीस तिसरं महायुद्ध होणार, जगबुडी होणार असं भविष्य वर्तविलेलं आहे! नेपोलियन, हिटलर, दुसरा हेन्री, शिवाजी महाराज, सुभाषचंद्र बोस, राणी लक्ष्मीबाई, इंदिरा गांधी, राजीव गांधी, महात्मा गांधी, गुरू गोविंदसिंग यांच्यासारख्या अनेकांचं भविष्यही त्याने सांगितलं होतं. महायुद्ध, अमेरिका-इराक खाडीयुद्ध, विविध नैसर्गिक आपत्ती, एवढंच काय वायरलेस यंत्रणा, विमानं, रेडियो यांच्या शोधाची भाकितही त्याने लिहून ठेवली होती. हे केव्हा, तर थेट सोळाव्या शतकात.

सोळाव्या शतकात, अगदी नेमकं सांगायचं तर, 14 डिसेंबर 1503 रोजीचा त्याचा जन्म. दक्षिण फ्रान्समधल्या एका प्रांतात जॅकस डी नॉस्ट्रडेम यांच्या पोटी तो जन्मास आला. आता होतं काय, की चरित्रनायक हा उच्चकुलीन असावा, खानदानी असावा असं उगाचंच लोकांना वाटत असतं. अशा या अपेक्षेपोटी नॉस्ट्रडॅमसच्या चरित्रकारांनी त्याच्या आजोबांना इटालियन-ज्यू डॉक्‍टर बनवून टाकलं. पण तसं काही नव्हतं. त्याचे आजोबा - पायरो किंवा पिएर डी नॉस्ट्रडेम हे एक साधे धान्य-व्यापारी होते. त्याच्या वडिलांनी मात्र नंतर हा व्यवसाय सोडून दिला.

नॉस्ट्रडॅमसचा जन्म ज्यू कुटुंबातला. पण पुढं, तो नऊ वर्षांचा असताना त्याच्या कुटुंबानं ज्यू धर्माचा त्याग करून रोमन कॅथॉलिक ख्रिश्‍चन धर्माचा स्वीकार केला. नॉस्ट्रडॅमसच्या धमन्यांतलं हे ज्यू रक्त फार महत्त्वाचं! भविष्यवेत्ता म्हणून नाव कमावण्यापूर्वी त्याने त्याने ज्यूंच्या अनेक गूढ ग्रंथांचा अभ्यास केला होता. आपल्या आजोबांच्या हाताखाली त्याने अन्य विषयांबरोबरच खगोलशास्त्राचाही अभ्यास केला होता. त्याला त्या विषयात विशेष रस होता. विशेष म्हणजे "पृथ्वी गोल आहे' हा कोपर्निकसचा दावा त्याला पूर्णतः मान्य होता. पृथ्वी सूर्याभोवती भ्रमण करते या कोपर्निकसच्या सिद्धांताला त्याचा पूर्ण पाठिंबा होता आणि हे केव्हा तप याच विचारांबद्दल गॅलिलिओला शिक्षेस सामोरं जावं लागलं, त्या घटनेच्या आधी तब्बल 100 वर्ष! नॉस्ट्रडॅमसच्या या अशा विचारांमुळे त्याचे घरचे मात्र भलतेच काळजीत असायचे. त्यामुळे घाबरून त्यांनी त्याला मॉंपेलिए इथं घरापासून दूर वैद्यकशास्त्र शिकायला पाठवलं. त्यावेळी त्याचं वय होतं अवघ्या 19 वर्षांचं. त्यानंतर तीन वर्षांत त्याने पदवी मिळविली.

सोळाव्या शतकात, विशेषतः द. फ्रान्समध्ये प्लेगनं थैमान घातलं होतं. वैद्यकशास्त्रातली पदवी संपादन केल्यानंतर नॉस्ट्रडॅमसने प्लेगच्या रूग्णांवर उपचार सुरू केले. प्लेगवर स्वतः तयार केलेली वा शोधलेली औषधं घेऊन तो गावांगावांतून फिरू लागला. या कालखंडात, 1525च्या सुमारास त्याची धन्वंतरी म्हणून सर्वत्र त्याची कीर्ति पसरू लागली. याच काळात त्याला पुन्हा जादू, गूढ ज्ञान यांत रस वाटू लागला. या सुमारे चार वर्षांच्या भटकंतीनंतर तो मॉंपेलिएला परतला आणि 23 ऑक्‍टोबर 1529रोजी त्याला डॉक्‍टरेट मिळाली. त्यानंतर त्याने वर्षभर तिथेच शिक्षक म्हणून काम केलं.

हळूहळू त्याच्यातल्या "द्रष्टे'पणाची प्रसिद्धी होऊ लागली. लोकांना त्याची प्रचीती येऊ लागली. असं सांगतात, की एकदा इटलीतल्या एका रस्त्यावरून जात असताना त्याला एक तरूण धर्मगुरू दिसला. त्याबरोबर नॉस्ट्रडॅमसने त्याच्या समोर "युवर होलिनेस' म्हणून गुडघे टेकले. हाच धर्मगुरू - फेलिसी पेरिटी - पुढे 1585 मध्ये पोप बनला.

1554 मध्ये नॉस्ट्रडॅमस मार्सेली इथं स्थायिक झाला. पण त्याच वर्षी त्या भागात प्रचंड पूर आला. प्लेगच्या साथीने थैमान घातलं. ही साथ आटोक्‍यात आल्यानंतर तो सलोन या गावी गेला. तिथेच आता कायमचं स्थायिक होण्याचा निर्णय त्याने घेतला होता. यापूर्वी प्लेगच्या साथीने त्याची पत्नी आणि दोन मुलांचा बळी घेतला होता. तेव्हापासून तो एकटाच राहात होता. पण आता सलोनमध्ये आल्यानंतर त्याने लग्न करायचं ठरवलं. आणि त्यानुसार एका श्रीमंत विधवेशी त्याने विवाह केला. याकाळात गूढज्ञानावरील त्याचा विश्‍वास अधिकच दृढ झालेला होता. आपल्या घरातील एका खोलीत त्याने खास अभ्यासिका तयार केली होती. तिथं रात्र-रात्र जागून तो गूढज्ञानाचा अभ्यास करीत असे. या विषयावरचे अनेक ग्रंथ त्याच्या संग्रही होते. परंतु त्यातही त्याच्यावर सर्वाधिक प्रभाव होता, तो "डि मिस्टरिज इजिप्टोरियम' या ग्रंथाचा. त्याच्या काही भाकितांमध्ये याच ग्रंथातील ओळी उद्‌धृत केलेल्या दिसून येतात. 1555 मध्ये नॉस्ट्रडॅमसने आपल्या भविष्यग्रंथाचा पहिला भाग पूर्ण केला. या ग्रंथामुळे त्याला प्रचंड प्रसिद्धी, भरपूर पैसे आणि राजमान्यताही मिळाली.

1566 मध्ये तो आजारी पडला. त्याला आपला मृत्यु जवळ आल्याची चाहूल लागली. 17 जून 1566 रोजी त्याने आपलं इच्छापत्र तयार केलं. 1 जुलै रोजी त्याने एका स्थानिक धर्मगुरूला पाचारण केलं. त्याला अंतिम विधी, प्रार्थना करायला लावली. दुसऱ्याच दिवशी सकाळी लोकांना दिसला तो नॉस्ट्रडॅमसचा मृतदेहच. त्या रात्रीच त्याचं देहावसान झालं होतं.

नॉस्ट्रडॅमसचं हे त्रोटक चरित्र. पण यातूनही एक बाब दिसून येते, की त्याचं आयुष्य फार काही सुखात गेलं नव्हतं. त्याच्यावर दुःखाचे अनेक प्रहार झाले होते. तो स्वतः डॉक्‍टर. पण स्वतःच्या पत्नीला, मुलांना तो वाचवू शकला नव्हता. त्या धक्‍क्‍याने तर त्याने आपली प्रॅक्‍टिस जवळपास बंदच केली होती. आयुष्यातली अखेरची काही वर्ष वगळता त्याचं सगळं जीवन धावपळीतच व्यतीत झालं होतं. या सर्व अस्थिरतेमुळेच त्याच्या मनात लहानपणापासून असलेली गूढज्ञानाविषयीची आवड अधिक दृढ झाली असावी. त्यातूनच त्याने पुढं आपला भविष्यविषयक ग्रंथ रचला. असा ग्रंथ की ज्याचा प्रभाव अजूनही लोकमानसावर आहे. नॉस्ट्रडॅमसच्या मृत्युनंतर आजतागायत हा ग्रंथ कधीही "आऊट ऑफ प्रिंट' झालेला नाही. प्रत्येक शतकात त्याच्या या ग्रंथाच्या आवृत्त्या वा तद्विषयक ग्रंथ अशी किमान तिसेकतरी पुस्तकं प्रकाशित झालेली आहेत.

नॉस्ट्रडॅमसच्या ग्रंथांमध्ये 1568 मध्ये बेनॉं रिगॉड यांनी प्रकाशित केलेला ग्रंथ आज विश्‍वसनीय मानला जातो. याच ग्रंथाच्या आधारे एरिका चीथम यांनी संपादित, भाषांतरित केलेला "द प्रॉफेसिस ऑफ नॉस्ट्रडॅमस' हा ग्रंथ अधिकृत मानला जातो. या पुस्तकात दहा शतकं असून, सातव्या शतकाचा अपवाद करता प्रत्येक शतकात 100 छंद आहेत. यातील प्रत्येक छंद म्हणजे स्वतंत्र भाकित आहे.